Edward de Bono tarafından geliştirilen 6 şapkalı düşünme tekniği, bir konuyu farklı bakış açılarından ele alarak daha kapsamlı ve etkili düşünmemizi sağlayan bir yöntemdir. Her bir şapka, düşüncenin farklı bir yönünü temsil eder ve bu sayede hem bireysel hem de grup olarak karar verme süreçlerinde daha iyi sonuçlar elde edilebilir.
6 Şapkalı Düşünmenin Amacı:
Farklı bakış açıları keşfetmek: Tek bir bakış açısıyla sınırlı kalmadan, konuyu çok yönlü incelemek.
Yaratıcılığı teşvik etmek: Yeni fikirler üretmek ve farklı çözümler bulmak.
Karar vermeyi kolaylaştırmak: Farklı seçenekleri değerlendirerek en uygun kararı vermek.
İletişimi güçlendirmek: Farklı görüşleri anlamak ve kabul etmek.
Çatışmaları azaltmak: Farklı bakış açılarını bir araya getirerek ortak bir noktada buluşmak.
6 Şapkanın Anlamları:
Beyaz:bilgi -beceri, Kara: karanlik/korku, Kırmızı: keyif-kızgınlık, Sarı: sevinç şans pozitif, Yeşil: yeni/Yaratıcılık, Mavi: mantık, müdür,
- Beyaz (Bilgi Şapkası): Bilgi edinmek ve öğrenmek. Verilerle ilgilidir. Kişisel değerlendirmeler yapılmaz. Tarafsız
- Kara (Korku Şapkası): Olumsuz yönleri ve riskleri düşünür. Korku ve belirsizlik hissi. Karamsar
- Kırmızı (Keyif/Kızgınlık Şapkası): Eğlenceli anlar ve keyif almak duygular ve sezgiler için. Mesela, bir şey bizi mutlu mu yoksa üzgün mü yapıyor? Mantık yerine duygusal tepkiler ön plana çıkar. Duygusal
- Sarı (Sevinç Şapkası): Mutluluk ve pozitif enerji. Konunun olumlu yönleri, fırsatlar ve faydaları üzerinde durulur. İyimser
- Yeşil (Yenilik Şapkası): Yeni fikirler üretmek, farklı çözümler bulmak ve mevcut durumun dışına çıkmak için yaratıcı düşünme. Yenilikçi
- Mavi (Mantık Şapkası): Süreci yönetir ve organize eder. Düşünce sürecinin genelini yönetir. Hangi şapkanın ne zaman kullanılacağına karar verir. Mantık.
Beyaz Şapka (Bilgi)
• Tanım: Beyaz şapka, hayal gücünden uzak, sadece gerçek bilgileri dikkate aldiğimız bir düşünme şeklidir. Yani, bu şapkayı taktığımızda sadece bilgilere, verilere ve gerçeklere odaklanırız,
• Ne yaparız?:
• Belirli bir konuda elimizde olan tüm bilgileri toplarız.
• Bilgilerimizi düzenleriz.
• Sadece doğru ve güvenilir kaynaklardan veri alırız. •
Örnek;
• Diyelim ki okulda bir proje yapacağız ama konumuz hakkında hiç fikrimiz yok.
• Öncelikle, internetten veya kütüphaneden bu konuda bilgi toplarız •
Aranılan konuyla ilgili kitaplar okuruz, makalelere göz atarız veya öğretmenimize soru sorariz.
• Böylece konu hakkında daha fazla bilgi sahibi oluruz ve proje için sağlam bir temel oluşturabiliriz.
• Amaç: Beyaz şapka ile amacımız, doğru ve eksiksiz bilgilerle karar vermek! Sadece hislerle değil, somut bilgilere dayanarak hareket etmiş oluruz.
Siyah Şapka:
* Eleştirel bakış açısı: Herhangi bir fikrin, planın veya kararın olumsuz yanlarını, risklerini ve potansiyel sorunlarını ortaya koyar.
* Temkinlilik: Karar vermeden önce tüm olası engelleri ve zorlukları değerlendirir.
* Neden-sonuç ilişkisi: Bir durumun neden kötü sonuçlar doğurabileceğini açıklar.
* Risk analizi: Kararın alınması durumunda ortaya çıkabilecek riskleri belirler ve bunların etkilerini tahmin etmeye çalışır.
* Şüphecilik: İleri sürülen iddiaları ve önerileri sorgular, kanıt ister.
Siyah şapkayı kullanmanın amacı:
* Karar verme sürecinde objektif olmak ve olası olumsuz sonuçlara karşı hazırlıklı olmak.
* Riskleri minimize etmek ve daha iyi kararlar almak.
* Fikirleri geliştirmek ve daha sağlam çözümler üretmek.
Unutmayın: Siyah şapka sadece olumsuzlukları vurgulamak için kullanılmaz. Aynı zamanda, bir planın veya fikrin geliştirilmesi için gerekli olan eleştirel düşünceyi de sağlar.
Kırmızı Şapka
Kırmızı şapka, 6 Şapkalı Düşünme Tekniği’nde duyguları ve sezileri temsil eder. Bu şapkayı taktığımızda, herhangi bir konu hakkında hissettiğimiz tüm duyguları, sezileri ve içgüdüleri ifade etmekte özgürüz.
Kırmızı şapkayı kullanmanın amacı:
* Duygusal boyutu ortaya çıkarmak: Bir konuyla ilgili olumlu veya olumsuz duygularımızı, sezgilerimizi ve içgüdülerimizi açıkça ifade etmek.
* Kararlara duygusal bir bakış açısı katmak: Sadece mantıksal değil, aynı zamanda duygusal faktörleri de göz önünde bulundurarak daha bütünsel kararlar vermek.
* İç sesimize kulak vermek: Bilinçaltımızın bize verdiği sinyalleri fark etmek ve değerlendirmek.
Kırmızı şapka kullanırken dikkat edilmesi gerekenler:
* Açık ve dürüst olmak: Hiçbir duyguyu saklamamak ve tüm içsel tepkilerimizi ifade etmek.
* Sebep belirtmemek: Sadece duygularımızı söylemek, neden böyle hissettiğimizi açıklamaya çalışmak yerine.
* Diğer şapkalarla karıştırmamak: Kırmızı şapka, duyguları ifade etmek içindir. Mantıksal açıklamalar veya değerlendirmeler yapmamak önemlidir.
Kırmızı şapkayı kullanırken kullanabileceğimiz ifadeler:
* “Bu konuda çok heyecanlı hissediyorum.”
* “Bu fikir beni korkutuyor.”
* “Bu durum beni üzüyor.”
* “Bu kararı almakta içim rahat değil.”
Kırmızı şapka, karar verme sürecinde duygusal bir denge kurmamıza yardımcı olur. Mantık ve duygular arasındaki bu denge, daha iyi ve daha tatmin edici kararlar vermemizi sağlar.
Sarı Şapka (Sevinç)
• Ne Anlama Geliyor?: Sarı şapka, olumlu düşünceleri ve sevinçli duygu durumlarinı temsil eder. Bu şapkayı taktığımızda, en iyi ve en mutlu sonuçları düşünmeye çalışırız. • Ne Yapıyoruz?: • Bir fikir üzerinde konuşurken, o fikrin getirilerinin neler olabileceğini tartışırız, • Olumlu yanlarını, avantajlarını ve potansiyel faydalarını bulmaya çalışırız. • Örnek Verelim:
• Diyelim ki bir grup projeleri üzerinde çalışıyor • Sarı şapka takarak, bu projenin sağladığı faydaları ve ne kadar eğlenceli olabileceğini konuşurlar. • Belki de “Bu proje sayesinde daha fazla arkadaş edinebiliriz!” derler.
• Amaç Nedir?: Sarı şapka ile mutlu ve olumlu düşünmek istiyoruz. Bu, ekip içinde motivasyonu artırır.
Yeşil Şapka (Yeni) :
Yaratıcılık ve yeni fikirlerin ön plana çıktığı bir düşünme modudur. Bu teknikle, bir sorun karşısında mevcut çözümlerin dışına çıkarak, tamamen yeni ve farklı yaklaşımlar üretmeye çalışırız.
Ne İşe Yarar?
* Yaratıcılığı Teşvik Eder: Beyin fırtınası yaparak, beklenmedik ve özgün fikirler ortaya koymamızı sağlar. Kısıtlamalar olmadan, akla gelen tüm fikirleri özgürce söylenir.
* Sınırları Zorlar: Mevcut durumun dışına çıkarak, farklı bakış açıları kazanmamıza yardımcı olur.
* Çözümlerin Çeşitliliğini Artırır: Tek bir çözüm yerine, birden fazla alternatif sunmamızı sağlar.
Nasıl Kullanılır?
* Fikir Üretme: Herhangi bir kısıtlama olmadan, akla gelen tüm fikirleri özgürce söyleyin. Ön yargılardan ve mevcut düşüncelerden kurtulun.
* Fikirleri not al: Aklına gelen her fikri, ne kadar çılgınca görünürse görünsün, not al.
* Değerlendirme: Fikirlerin iyi ya da kötü olduğuna karar vermeyin, sadece listeleyin.
* Geliştirme: Beğendiğiniz fikirleri birleştirerek veya değiştirerek yeni fikirler üretin.
Mavi Şapka: Düşünce Sürecinin Mimarı
Mavi şapka, 6 Şapkalı Düşünme Tekniği’nde düşünce sürecinin genel yapısını yönetir. Bu şapka, bir orkestra şefi gibi, diğer tüm şapkaların uyum içinde çalışmasını sağlar.
Mavi şapkanın görevleri:
* Düşünce sürecinin başlatılması ve sonlandırılması: Bir konu hakkında düşünmeye başlamak ve düşünce sürecini özetleyerek sonlandırmak.
* Gündem belirleme: Hangi konuların üzerinde durulacağına karar vermek.
* Süreç yönetimi: Farklı düşünce şapkalarının ne zaman ve nasıl kullanılacağına dair bir plan oluşturmak.
* Karar verme: Tüm düşünceleri değerlendirerek en uygun kararı vermek.
* Problem çözme: Ortaya çıkan sorunları belirlemek ve çözüm yolları bulmak.
* Yaratıcı düşünmeyi teşvik etmek: Yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlamak.
Mavi şapkayı kullanırken dikkat edilmesi gerekenler:
* Objektif olmak: Kişisel görüşlerinden ziyade, durumu bütünsel olarak değerlendirmek.
* Dengeli olmak: Tüm düşünce şapkalarına eşit fırsat vermek.
* Net olmak: Hedefleri ve kararları açıkça ifade etmek.
* Esnek olmak: Düşünce sürecinde gerekli değişiklikleri yapmaktan çekinmemek.
Mavi şapkanın önemi:
Mavi şapka, 6 Şapkalı Düşünme Tekniği’nin en önemli şapkalarından biridir. Çünkü bu şapka, düşünce sürecinin düzenli ve verimli bir şekilde işlemesini sağlar. Mavi şapkayı etkin bir şekilde kullanmak, daha iyi kararlar vermemize ve daha yaratıcı çözümler bulmamıza yardımcı olur.